Xét nghiệm vi khuẩn - XN PHAN

Phân đã chứa sẵn một số vi khuẩn rất phức tạp khi qua ruột. Người ta đã ước tính, trọng lượng của vi khuẩn bằng 1/3 trọng lượng ph&n khô. Vi khuẩn không phát triển được ở những phần trôn của ống tiêu hóa, mà chỉ phát triển từ giữa tiểu tràng, mạnh nhất từ manh tràng, rồi chết dần khi qua dại

tràng. Ra đến ngoài, 90% vi khuẩn thường đã bị chết.

Mục đích cùa xét nghiộm vi khuẩn trong phân:

1. Tìm các loại vi khuẩn chiếm ưu thế trong phản: nếu

thấy nhiều vi khuẩn lên men, nghi đến hiện tượng lên men

bất thường quá nhiều, hoặc tiêu hóa quá nhanh qua ruột.

2. Tim những vi khuẩn gây bệnh đặc biệt.

Khi iấy phân xét nghiệm, cẩn chú ý không dược làm ô

nhiễm thêm vi khuẩn từ bên ngoài vào làm sai lẩm kết quả.

1. Xét nghiệm trực tiếp

Lấy 5g phân (chọn chỗ nghi ngờ, lẫn nhẩy, máu mủ...) hòa lẫn với nước muối sinh lý cho lỏng ra và déu, dem lọc rồi quay ly tâm, lấy chất lắng cặn dàn thành phiến đổ, cố định rồi đem nhuộm:

- Iod để phân biệt loại vi khuẩn ái iod (bắt màu xanh) là loại vi khuẩn lên men với loại vi khuẩn gây thối.

- Gram đối với các vi khuẩn thường, Zichl-Neelsen đối với trực khuẩn Koch... dể xác định loại vi khuẩn.

2. Cấy môi trường

Khi nghi ngờ, nên tiến hành cấy vào môi trường. Muốn tránh tạp khuẩn từ ngoài dây vào, nên dùng que bông vữ khuẩn ngoáy hậu môn rồi cho vào ống vô khuẩn gửi đi cấy.

Tùy theo loại vi khuẩn nghi ngờ cẩn tìm, chọn loại môi Irưòng thích hợp. Đợi một thời gian chờ vi khuẩn mọc, mang ra nhuộm Gram, Ziehl-Neelsen và thử bầdậ các phương pháp sinh vật hóa học khác để xác định:

3. Tiêm truyền vào súc vật

Đối vói một số vi khuẩn như trực khuẩn Koch, phải dùng cả phương pháp này trong trường hợp xét nghiệm nhiều lần không thấy vi khuẩn mà trên lâm sàng vẫn có nhiều nghi vấn.

Phải thuần nhất phân, diột hết tạp khuẩn, lấy chất lắng cận đem tiêm truyển vào chuột lang.

Khi nhận định kết quả, nếu gặp trực khuẩn Koch, cũng cẩn lưu ý loại trừ khả năng bệnh nhân nuốt đờm có trực khuẩn đó mà không phải là lao ruột.

Bên cạnh những xét nghiệm kinh điển, hiện nay nhiểu phòng xét nghiệm hiện đại đã sử dụng thêm nhiều kỹ thuật mới để tăng chất lượng chẩn đoán: kính hiển vi diện tử, kỷ thuật miẻn dịch gắn men ELISA, kỷ thuật miễn dịch huỳnh quang, kỹ thuật peroxydase miễn dịch trên gel...

Những vi khuẩn có thể thấy trong phân:

- Các vi khuẩn đường ruột:

Trực khuẩn Escherichia coli *

Trực khuẩn Shigella (dysenteriae, flexneri, boydii, sonnei)

Trực khuẩn Salmonella (typhi, paratyphi A, B, C)

Trực khuẩn Enterobacter (aerogenes, cloacae)

Trực khuẩn Citrobacter

Trực khuẩn Klebsiella

Trực khuẩn Proteus (vulgaris, mirabilis)

Trực khuẩn Serratia providencia...

- Trực khuẩn Koch bệnh lao .

• Các vi khuẩn khác: lụ cầu khuẩn, liên cẩu khuẩn, trực khu4n sữ*. (Lactobacillus), đôi khi Clostridium, Vibrio bênh tả...

Bình thường, có cân bằng vi khuẩn thường trú trong ruột cả về thành phần và sô lượng để bào dâm cho hoạt động sinh lý cùa ruột và của cơ thể; khuẩn quần ờ ngưừi lớn bao gồm 20 triệu vi khuẩn ái khí và 2 tỷ vi khuân kỵ ái khí 1 khí trong lg phân (tỳ lẻ vi khuẩn — —— = —— kỵ khí 100

- Khuẩn quần ái khí chủ yếu được đại diộn bời các vi khuẩn dạng coli, trong đó E. coli chiếm ưu thê vẻ số lượng (80%); các vi khuẩn khác bao gổm trực khuẩn sữa, liên cẩu khuẩn, tụ cẩu khuẩn, đôi khi còn gập trực khuẩn Citrobacter, Arizona, Klebsiella, Proteus...

- Khuẩn kỵ khí lớn hơn nhiều, chủ yếu là các loại Gram (-). Các loại vi khuẩn Gram (+) kỵ khí (trực khuẩn sữa kỵ khí, tụ cầu khuẩn ky khí, liên cẩu khuẩn ky khí, Clostridium...) ít được gặp hơn.

Ngoài ra còn cả nấm men, với số lượng bình thưởng <10.000 trong lg phân. Ở người già, có nhiẻu nấm men hơn; ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, ít vi khuẩn dạng coli, nhiểu trực khuẩn sữa hơn (gấp 10 lần); ở trẻ đang bú mẹ, thường hay gặp tụ c ỉu khuẩn gây bệnh và bifidibacterium.

Cân bằng vi khuẩn có thể bị phá vỡ do sự đột nhập của vi khuẩn gây bệnh, do sự phát triển quá mạnh bất thường của một vài loại vi khuẩn thường trú hay nấm men lín át các loại vi khuẩn thường trú khác, và tạo n6n hội chứng loạn khuẩn. Có nhiéu nguyên nhản gây nôn hội chúng này, nhưng một nguyên nhân quan trọng là việc sử dọng kháng sinh kéo dài hoặc với liéu lượng cao, có ptỉối hợp làm tiêu diệt mít ritiẻtt loại vi khuẩn thường trứ; một vài loại còn sống sót phit tfién mạnh hơn và >gầy bệblMLoM kkvẩn gày nên hòi chứng di lỏng, d ù ẳ £ *h ấn g «Ế 6 n g ‘* õ hoảc năng Ihêm, cấy phân không phát hiộn vi khuẩn gây bệnh; tiếp tục dùng kháng sinh sẽ gây tác hại nhiều hơn. Trong hoàn cảnh này, phải ngừng các kháng sinh, dùng thuốc chống nấm men nếu loại này phát triển mạnh, cấy lại khuẩn quần... để gây lại thế cân bằng cùa các vi khuẩn.