Xét nghiệm vi khuẩn - Xét nghiệm nước tiểu

Bình thường, nưóc tiểu vô khuẩn. Trong một số trường hợp bộnh lý, trong nước tiểu thấy xuất hiện vi khuẩn.

1. Chỉ định

Xét nghiêm vi khuẩn trong nước tiểu trong 3 trường hợp:

. Nhiễm khuẩn đường tiết niộu trong các bệnh nội khoa

. Lao thận và bàng quang

. Bệnh do Leptospira.

2. Lấy nước tiếu

Phải lấy nước tiểu trong điều kiện vô khuán tuyệt đối. Ở phụ nữ, tốt nhất là dùng ông thông vô khuẩn cho vào bàng qua ng lây nhưng t rong thực tế, hứng 1 aV nước t iêu giữa bãi thật cẩn thận cũng được. Nước tiểu có thể bị khuẩ n thứ phát vì:

. Dụng cụ dùng chưa thật vô khuẩn.

. Cơ quan sinh dục ngoài và đầu niệu đạo khòng dược

sát khuẩn kỹ. Phải bỏ nước tiểu đầu mà lấy phần giữa hoăc

cuối.

. Nước tiểu để ờ ngoài không khí lâu, nhiẻm thêm tạp

khuẩn ngoài không khí.

Trước hôm lấy nước tiểu có thể cho bệnh nhân uống rất

ít nước cho nước tiểu được cô đăc hơn. Sau khi lấy được

nước tiểu, phải gửi đi xét nghiệm ngay, nếu cẩn giữ lại thì

phai để ở nhiệt độ 4°c.

3. Các xét nghiệm

a) Xét nghiệm trực tiếp

Làm phiến đổ như đối với các chất dịch khác, rói:

. Nhuộm Gram để tìm các loại vi khuẩn:

Liên cầu khuẩn

Tụ cầu khuẩn

Lậu cẩu khuẩn

Trực khuẩn Escherichia coli

Trưc khuẩn Salmonella

Trực khuẩn Citrobacter I

Trực khuẩn Proteus

Trưc khuân Provicencia ♦

Trực khuẩn mủ xaih Pseudomonas aeruginosa...

. Nhuôm Ziehl-Neelsen để tìm trực khuẩn Koch.

. Nhuỏm Fontana-Tribondeau hoăc Giemsa để tìm xoắn khuẩn.

Đối vói trực khuẩn Koch, có thể lấy nước tiểu cùa từng thận riêng rẽ để kiểm tra xem thận nào bị thương tổn trước khi quyết định phẫu thuật.

Đối vói lậu cầu khuẩn, nên lấy giọt nước tiểu đầu tiên dàn lên phiến kính và lấy thêm 40 - 50 ml vào một cốc vô khuẩn để nếu cẩn thì xét nghiệm thêm.

Trường hợp ít vi khuẩn qua, cần ly tâm xét nghiệm chất lắng cận. Nếu kết quả vẫn âm tính, nên tiến hành cấy vào môi trường hoặc tiêm truyền qua động vật.

b) Cấy môi trường

Các môi trường thường dùng là canh thang, thạch thường... nhưng đối với một sô' vi khuẩn đặc biệt phải chọn những môi trường thích hợp, vi khuẩn mọc mới tốt: trực khuẩn Koch phải đem cấy trong môi trường Lowenstein, Petragnani, Dubos...

Phải đợi một thòi gian vi khuẩn mọc (vi khuẩn thường: 24 - 48 giờ, trực khuẩn Koch lâu hơn chừng 3 - 4 tuần hoặc hơn nưa...) phân lập vi khuẩn rồi đem xác định qua các phương pháp sinh vật hóa học.

Ngoài việc tìm vi khuẩn, phải xác định mật độ vi khuẩn trong nước tiểu. Có nhiều phương pháp cấy đếm vi khuẩn:

- Phương pháp nuôi cấy kinh điển: dừng nưóc muối sinh lý pha loãng nước tiểu, nhỏ 0,05 ml vào giữa đĩa thạch thường rối dùng pipet dàn đếu kháp mãt dĩa thạch.

Đê vào tủ âm 37°c qua đồm. Đếm sò lượne khuẩn lạc CFU (Colony Forming Unit), từ đó theo cõng thức toán tính ra số lượng vi khuẩn trong 1 ml nước tiểu.

- Dùng que cấy chuẩn 

Que cấy chuẩn được làm bằng kim loại không gi, lấy được một lượng nước tiểu ổn định. Dùng que cấy lấy bộnh phẩm cấy dàn thưa trên môi trường dặc thích hợp (như thạch thường). Để vào tủ ấm 37°c qua đêm. Đếm số lượng khuẩn lạc CFU, từ đó tính ra sô lượng vi khuẩn trong 1 ml nước tiểu.

- Dùng băng giấy thấm chuẩn:

Băng giấy thấm chuẩn cho phép lấy và in lên môi trường đặc thích hợp một lượng nước tiểu ổn định. Đé ờ tủ ím 37°c qua đêm. Đếm số lượng khuẩn lạc CFU, từ đó tính ra số lượng vi khuẩn trong 1 ml nước tiểu.

Từ kết quả cấy đếm vi khuẩn, kết hợp vói xét nghiệm tế bào cũng trong nước tiểu, có thể phân tích:

. <104/ml: không có nhiễm khuẩn; chẩn đoán chắc chắn nếu trong nước tiểu không có bạch cầu, có nhiéu loại vi khuẩn chứ không phải chỉ có một loại.

. 105/ml: nghi ngờ có nhiẻm khuẩn; nếu bạch cẩu trong nước tiểu không tãng, nghĩ đến ô nhiễm khi l íy hoặc khi bảo quản nước tiểu.

. >106/ml: có nhiễm khuẩn đường tiết niệu  bạch cẩu cũng tăng trong nước tiểu. Nói chung 1 loại vi khuẩn chịu nhiệm, hãn hữu có thể thấy 2 loại.

c) Tiêm truyền vào động vật

Thường chì áp dụng để xét àghiệm trực kiMẩa Koch khi nghi vân có bệnh lao thận và để chẩn đoán bệnh do leptospira.

- Xét nghiệm trực khuẩn Koch: lấy 1 ml chất lắng cặn nước tiểu đã ly tâm, tiêm dưới da đùi chuột lang như khi tiẽm truyền đờm.

Đợi 15 ngày, khi thấy xuất hiện hạch bẹn và vết loét chỗ tiêm truyển, làm phiến đồ xét nghiộm trực khuẩn Koch. Sau 1 tháng, hoặc 2, 3 tháng, mổ chuột để kiểm tra các hạt lao ờ lách, phổi, gan...

- Chẩn đoán bệnh do leptospira: nên tiến hành xét nghiệm này vào khoảng ngày thứ 1 2 - 1 5 của bệnh, kết quả mới thấy rõ ràng, chắc chắn. Tiêm vào chuột lang 5 - 10 ml nước tiểu hoặc 0,5 ml chất lắng cặn sau khi ly tâm chừng 10 - 20 ml nước tiểu. Kết quả như khi tiêm truyển máu bệnh nhân vào chuột lang, nếu kết quả dương tính, chuột lang sẽ chết trong vòng 15 ngày vì:

. Vàng da

. Chảy máu

. Thoái hóa mỡ ở gan.

. Kiểm tra gan, thận, thượng thận thấy nhiều xoắn khuẩn leptospira.

Kết quả của các xét nghiệm vi khuẩn phối hợp vói các xét nghiệm tế bào cho biết:

- Hoặc vi khuẩn ờ máu tràn qua nước tiểu, không có thương tổn dường tiết niệu: có vi khuẩn mà không có mủ.

- Hoặc vi khuẩn là do nhiễm khuẩn của đườiìg tiết niệu: có vi khuẩn lẫn mủ.

Trong trường hợp có mủ khổng thấy vi khuẩn nên nghĩ

đến lao thận, lấy nước tiểu xét nghiệm lại: quay ly tâm, lấy chất lắng cặn nhuộm và xét nghiêm trực tiếp; có khi phải làm nhiều lần, làm đi làm lại, đem nuôi cấy hoậc dcm truyền mới có kết quả.