Bổ thê

2. Bổ thê

Bô thể được xếp vào yếu tố miễn dịch không đặc hiệu, trong nhiểu trường hợp sự tương tác giữa kháng nguyên và kháng thê xảy ra cần sự có mặt của bổ thể. Bàn chất của bổ thể là các chát protein, bình thường ở trạng thái không hoạt động; các bơ thể gổm nhiều thành phần được đánh dấu từ C1 đến C9 (riêng C1 có 3 loại C lq , Cl r và C l s ) , dưới ảnh hưởng của các chất kích thích chủ yêu là kích thích miễn dịch, được hoạt hóa theo dây truyền như các yếu tố đông máu, thành phần trước sau khi được hoạt hóa lại có khả năng xúc tác sự hoạt hóa của thành phần tiếp theo; bên cạnh con đường hoạt hóa kinh điển này, còn con đường hoạt hóa xen kẽ do sự tương tác giữa các protein tập hợp trong hệ properdin lên C3.

- Thiếu hụt Clr, C4, C2 trong các bệnh do phức hợp miễn dịch: lupus ban đỏ rải rác, viêm đa cơ, viêm tắc động mạch.

- Thiếu hụt C5, C6, C7, C8 thường kèm nhiễm lậu cầu khuẩn, não mô khuẩn.

- Thiếu hụt C3 trong các bệnh do phức hợp miễn dịch do tiẽu thụ nhiều C3, viêm cầu thận sau nhiễm liên cầu do tổng hợp C3 bị ức chế, viêm cầu thận tăng sinh màng do có kháng thể kháng C3.

3. Phức hợp miễn dịch lưu hành

Phức hợp miễn dịch là phức hợp giữa kháng nguyên và kháng thể có kích thưóc lớn, không bị đào thải bởi các đại thực bào, bạch cầu đa nhân, có khả năng kết hợp với bổ thể và lẳng đọng trong màng nền các mạch máu cầu thận, da, phổi, màng hoạt dịch, gây nên tổn thương ở các cơ

 ổ thê

Phức hợp miẻn dịch có thể thây trong:

. Bệnh huyết thanh cấp tính với hiện tượng Arthus tại

chỗ kim t iêm huyết thanh dị loại.

. Một sỏ thể viêm cầu thận cấp tính do l iên cáu khuẩn

hay mạn tính có láng đọng ngoài màng.

. Bệnh hệ thông có phức hợp miễn dịch như lupus ban

đò rải rác, viêm nút quanh động mạch. . .

. Viêm đa khớp dạng thấp.

. Viêm gan mạn tính hoạt dộng.

. Viêm màng ngoài tim và màng trong tim bán cấp tính

nhiễm khuẩn.

. Vi êm phổi do bụi bẩn.

. Sốt rét.

Cũng cẩn chú ý, 2 - 5% người bình thường cũng mang

phức hợp miễn dịch lưu hành.

4. Chỉ số giảm bạch cấu

(Vaughan) và tiểu cáu (Storck)

. Buổi sáng, cho bệnh nhân nhịn ăn, nằm nghỉ trên

giường lấy máu đếm số lượng bạch cẩu, tiểu cẩu.

. Sau đó, cho ăn hay uống chất nghi gây dị ứng cho

bệnh nhân.

. 15 phút một lẩn trong giờ đầu và 30 phút một lán

trong giờ thứ 2, lấy máu đốm lại bạch cáu, tiếu cẩu.

Kết quá: * >

lượng bạch cầu glim >1 G/l (l.ooo/jil)

thì kết quả dương tỉnh, có biể« kúệa dị i

5. Tim bạch cầu đa nhân ái toan trong máu

và các dịch tiết

Trong nhiều bộnh dị ứng ờ trong máu, bạch cầu đa nhân

ái toan thường tăng tỷ lệ tương đối và sổ' lượng tuyệt đối;

ờ trong các cơ quan và tổ chức phản ứng, thường cũng

thấy hiện tượng tập truno bạch cầu đa nhân ái toan, ví dụ

trong bệnh hcn phế quân, bạch cầu đa nhân ái toan thấy

tạp trung nhiều trong đờm, đờm có dạng ngọc trai; trong

bộnh viêm mũi dị ứng, bạch cầu đa nhân ái toan thấy

nhiều trong nước mũi; những bạch cầu này từ máu đi vào

các cơ quan và tổ chức phản ứng.

6. Nghiệm pháp kết dính bạch cầu in vitro

ở những người bị di ứng thuốc, trong máu ngoại vi lúc

mới xảy ra phản ứng, c ó những đám bạch cầu do nhiều

bạch cầu kết dính lại với nhau; khi cho thêm chất thuốc

gây dị ứng vào máu bộnh nhân in vitro, mức độ kết dính

sẽ tăng hơn. Hiện tượng này xảy ra có lẽ do thuốc làm

thay đổi màng bạch cầu, làm cho bạch cầu trở thành kháng

nguyên đối với cơ thể.

Phương pháp tiến hành:

. Lấy 2 ml máu bệnh nhân cho vào 2 ống nghiệm đã có

tráng silicon và có. sẵn 0,5 ml natri citrat 3,8% để chống

đông.

. Lấy 2 ml máu một người bình thường làm chứng cho

vào 2 Ống nghiệm trên.

. Cho vào 1 Ống nghiệm của bệnh nhân và 1 ống nghiệm

cùa chứng chất thuốc gây dị ứng với nồng độ tương ứng với

liẻu thuốc đi dừng, dưới dạng dung dịch hay huyền dịch. *• • v >*’■, CiVA.'.i.y t

. Đặt tít cả các Ống nghiệm vào tủ ấm 37°c, sau 1 giờ

381

lắc nhẹ ông nghiệm, sau 2 giờ lại lác nhẹ lán nữa. rồi lấy

ờ mỗi ông nghiệm 1 giọt dàn lên phiên kính; dê khô,

không có định, rồi đem nhuộm dung dịch xanh methylen

0,01% trong 10 phút trước khi soi kính hiển vi.

. Đếm 500 — 1.000 bạch cầu, xem có bao nhiêu đám

kết dính có từ 3 bạch cẩu trờ lên; tính tỷ lệ phán trảm sô

bạch cầu tập trung thành đám so với sô bạch cáu đếm và

so sánh với chứng.

Kết quả:

Phản ứng dương tính khi tỷ !ệ phần trăm bạch cẩu kốt

dính ờ máu bệnh nhân tảng >1/3 so với máu chứng, hoậc

thấy những đám bạch cẩu kết dính to so với chứng. Trên

các bệnh nhân mới bị dị ứng, phản ứng đã thấy dương tính

tới 81,8% (Lê Thị Hổng Mận, Nguy ễn Thê Khánh, Trương

Xuân Đàn). Khi cho thẽm chất thuốc gây dị ứng vào máu

bệnh nhân, mức dộ kết dính tăng iên rõ rệt.

Cần lưu ý:

- Khồng được để đông máu tránh kết dính bạch cáu giả tạo.

- Khi dàn tiêu bản, tránh lắc ống mạnh để làm vỡ các

đám kết dính bạch cầu. m

7. Định lượng histamin

Histamin có trong máu dưới 3 dạng:

- 1 dạng hoạt động: tự do huyết tương, với nóng độ rất

ít, chỉ thành vết.

- 2 dạng không hoạt động:

. Hoặc gắn với c íc -tế foầo và các thành phần khác cửa

huyết tương. mà '' <>JỈI I n - ' l :

. Hoặc kết hợp, trờ thành acetylhi s tamin.

Để định lượng histamin, có thể dùng 2 phương pháp

sinh học và hóa học: « •

. Phương pháp sinh học dựa trên tác dụng cùa histamin

làm co thát các cơ trơn của đoạn cuối hồi tràng tách rời

của chuột lang hoặc gây hạ huyết áp cho mèo khi tiẻm qua

đường tĩnh mạch.

. Phương pháp hóa học dựa trên tính năng của his tamin

kết hợp được với dinitrofluorobenzen dê cho Na-2,4-

dinitrophenylhistamin hòa tan, có độ hấp thu tối đa ở

khoảng 3.550 - 3.660 A.

Nồng độ trung bình của histamin trong khoảng 10 - 30

ng/l huyết tương.

Trong các bộnh dị ứng, nồng độ đó tàng lên tới 100 ng/1

hoặc hơn nữa.

8. Đo khả năng giữ histamin của huyết thanh

Parrot và Laborde (1951) nhận xét huyết thanh người

bình thường có khả năng giữ histamin in ''itro. Trong môi

trường có huyết thanh người và histamin với liều lượng

nhất định, nếu huyết thanh người có khả năng đó thì cơ

hồi tràng của chuột lang tách rời sẽ giảm co bóp so với

mối trường chỉ có histamin mà không có huyết thanh

ngườv

. Bình thường, huyết thanh người có khả năng làm mất

25 - 30% hoạt tính của histamin.

. Huyết thanh người bị dị ứng không có khả năng đó.

9. Phản ứng latex - histamin

(Mikol , Renoux, Merklen)

để phát hiện yếu tố kháng histamin có trong huyêt thanh.

Nguyên tắc cùa phương pháp là tìm sự ngưng kẽt cùa các

phần tử latex bằng polystyren có mang histamin, cho tiêp xúc

với các dung dịch huyết thanh bệnh nhân được pha loãng dẩn.

Bình thường, ờ người không có tiển sử dị ứng, có hiộn tượng

ngưng kết ở nồng độ pha loãng huyết thanh 1/160.

Ở bộnh nhân có trạng thái dị ứng, không có ngưng kết

hoặc chì có ngưng kết ở nồng độ pha loãng huyêt thanh

1/10 - 1/40. Phản ứng nghi ngờ khi có ngưng kết ờ nồng

độ pha loãng huyết thanh 1/80.

10. Tìm các kháng thể in vitro

Có 3 loại phản ứng:

a) Phản ứng kết tủa: hay dùng là kỹ thuật điện di miỉn

dịch gây kết tủa đặc hiệu, những đường cung kết tủa xuất

hiện ở nơi mà các kháng thể của huyết thanh miẻn dịch

gặp các kháng nguyên tương ứng.

L) Phản ứng ngưng kết, trong đó có nghiệm pháp gây

ngưng kết hổng cẩu thụ động của Boyden: cho hổng cầu của

cừu đã dược gắn kháng nguyên từ trước, vào trong huyết

thanh bệnh nhân; nếu huyết thanh bệnh nhân có kháng thế

tương ứng thì có hiện tượng ngưng kết hồng cẩu; nếu không

có kháng thể đó thì hồng cầu chỉ lắng xuống.

c) Phân ứng tế bào, trong đố có phán ứng phân hủy các

bạch cầu đa nhân ái kiềm, cồn gọi là thừ nghiệm Sheiley

để phít hiện các kj|ậng hU^gpf|ajja|pjf#t thanh,

đặc biệt kháng thổ kháng penicillin. TUr này tiến

hành in vitro, do đó có ưu điểm là kkởàg gây nén phin

Bạch cẩu đa nhân ái kiềm là loại bạch cầu mang

histamin và có vai trò quan trọng trong quá trình quá mẫn.

Người ta cho các bạch cầu đa nhân ái ki ềm đó ( lấy t rong

máu người hoặc bất kỳ súc vật nào, tốt nhất là thỏ vì máu

thỏ rất giàu loại bạch cầu này) vào t rong huyế t thanh bệnh

nhân có chứa khá n g thể và dung dịch k h á n g n g u y c n tương

ứng rồi theo dõi những thay đổi trong bạch cáu: biến dạng

tế bào, vỡ tế bào, mất hạt cần lập tỷ lệ số bạch cầu đa

nhân ái kiềm đếm được, đồng thời so sánh với các tiêu bản

chứng bình thường.

Thử nghiêm She l ley dương tính khi trên tiêu bản, đa số

các bạch cầu đa nhân ái kiềm bị tổn thương và trên các

tiêu bản chứng, các bạch cầu đa nhân ái kiềm đều được

nguyên vẹn. Thử nghiệm dương tính tới 90% các trường

hợp dị ứng loại tức thì.

Thử nghiệm Benveniste làm mất hạt của các bạch cầu đa

nhân ái kiềm cũng dựa trên nguy ên tắc tương tự. v ề

nguyên lý, cho dùng một dung dịch màu để nhuộm bạch

cầu đa nhân ái kiềm trong máu; nếu trước khi nhuộm, cho

bạch cẩu ti£p xúc với kháng sinh gây dị ứng thì chúng sẽ

bị mất hạt và không bị nhuộm. Đếm bạch cầu đa nhân ái

kiểm có hạt trước và sau khi tiếp xúc với kháng nguyên,

so sánh kết quả, tính tỷ lệ phần trăm số bạch cầu mất hạt.

Kết quả dương tính khi thấy tỷ lệ đó >35%.

Ngoài các thử nghiệm trên đây, hiện nay người ta còn

chú ý đến:

- Phản ứng phân hủy mastocyt của tổ chức liên kết: phức

hợp dị ứng nguyên + kháng thể phân hủy được mastocyt.

Trong phỉn ứng, người ta sử dụng dịch rỉ phúc mạc

ứng dị ứng nguy hiểm.

chuột cống (có nhiểu mas tocyt ) , dị ứng nguyên (phân hoa,

thưc phẩm, thuốc. . . ) và huyết thanh bệnh nhãn bị di ứng.

Đọc kết quà sau 10 - 15 phút: đếm số lương mas tocyt bị phân hủy.