Xét nghiệm mật

A. SỐ LƯỢNG

1. Mật  A

- Không có: tắc hoàn toàn đường dẫn mậl lớn (ung thư đầu tụy, sôi mật to...).- Có rất ít: tắc không hoàn toàn đường dẫn mật lớn (sỏi mật...).

- Thay đổi trong các trường hợp:

. Cơ thắt Oddi tãng trương lực: khi đầu không có mật A, thời gian khi bơm magie sulfat vào tá tràng đến khi mật B chảy ra kéo dài. Khi cần phải cho novocain vào tá tràng.

Mật B cũng thường chảy chậm và số lượng ít.

. Cơ thắt Oddi giảm trương lực: mật A chày rất nhiều. Thời gian từ khi bơm magie sulfat cho đến khi mật B chảy ra rút ngắn lại, chừng 30 giây đến 1 phút. Lưu lượng đều và sô' lượng nhiều.

. Có nhưng đục: trong trường hợp nhiễm khuẩn đường dẫn mật, viêm tá tràng...

2. Mật B

Có những trường hợp sau khi bơm MgS0 4 hoặc dầu ôliu vào tá tràng, mật B không chảy ra: nên tiếp tục bơm nữa, trước khi kết luân, để kích thích lại túi mật, rất nhiều khi sau những lần bơm thuốc này, mật B mới chảy ra.

. Không có: tắc ống túi mật do sỏi ở ống dẫn mạt hay viêm túi mật có sỏi hoậc do nguyên nhân cơ học bên ngoài đè ép ống túi mật (ung thư tụy...).

. Có rất ít: tắc không hoàn toàn ống túi mật như viêm dính xung quanh túi mật, viêm dính xung quanh tá tràng, sỏi mật nhỏ ống túi mật...

Mật B có thể có thất thường hoặc không có, khi túi mật bị co bóp vì phản xạ: khi cảm xúc mạnh, khi bị viêm tá tràng...

Bệnh nhân thường bị những cơn đau dữ dội trong khi tiến hành phương pháp Metzer-Lyon như những cơn đau chính cùa bênh.

. Tiết ra nhiều quá (60 - 100 ml): khi có ứ đọne túi mật hoặc mất trương lực túi mật ; chất mật chảy ra den, rất nhiều sắc tỏ mật . Có thể có nhiều nước tiết vào làm loãng mật. Sau khi bơm thuốc, thường phải đợi lâu mặt B mới chảy, có khi phải kí ch thích l iên t iếp n h i ề u lần mới được. Sau khi hút hết mật B, bộnh nhân có cảm giác khoan khoái dễ chịu.

. Tiết bình thường nhưng thay đổi về chất lượng (xem phần sinh hóa học).

Mật B dục trong viêm túi mật nhiẻm khuẩn.

3. Mật c

Mật c từ gan chảy ra. Nếu có mật A tất phải có mật c , và không có mật B cũng có thể có mật c được: trường hợp tắc ống túi mật. Mật c đục trong nhiễm khuẩn ống mật.

B. CÁC CHẤT SINH HÓA HỌC

1. Các chất sẵn có

pH cả 3 I oại mật gần trung tính (từ 6,6 đên 7,6). Thay đổi bệnh lý:

- Túi mật mất trương lực: trong mật B, sắc tó mật tăng rất cao, nồng độ có thể gấp 4 lần khi bình thường hoặc hơn nữa. sắc tố mật tăng nhiều hơn cholesterol.

- Tỷ lê  (bilirubin mật B)/(bilirubin mật A)   bình thường là 3, tăng lên 5 - 1 0 bilirubin mật A hoặc hơn nữa.

- Viêm túi mật mạn tính: trong mật B, bilirubin, urobilin, cholesterol đều tăng cả. Muối mật giảm nhiều.

- Cắt bỏ túi mật: trong mật A, sắc tố mật tăng tới 150 - 250 mg.

- Sỏi mật: cholesterol và muối mật giảm rất nhiều trong khi sắc tổ mật chì giảm rất ít hoặc không giảm; trong mật B, cholesterol hạ xuống 0,30 - 0,75g; muối mật hạ xuống 3 - 5 g.

Trong mật A, muối mật cũng hạ xuống tới 1 g; trong mật c, muối mật chỉ còn thành vết.

- Vàng da do virus: mật thoát xuống ruột rất ít, do đó sắc tố mật giảm; khi khỏi bệnh, sắc tố mật lại tăng nhiều.

- Khi có nhiễm khuẩn, pH trờ thành toan 4,4 - 4,8 (do xuất hiện nhiều acid hữu cơ).

2. Protein

Mật không có protein nhưng khi chảy xuống tá tràng, nhiễm thốra protein của các bộ phận dưới; xét nghiệm thấy protein xuất hiộn nhưng số lượng không đáng kể.

Nếu thấy nhiéu protein, nghĩ đến viêm, nhất là bệnh viêm túi mật

c . CÁC TẾ BÀO, VI KHUẨN VÀ KÝ SINH TRÚNG

Ta thường lây mật B để xét nghiệm các tê bào, vi khuẩn và ký sinh trùng.

Khi lấy mật phải hết sức vô khuẩn nhất là khi xct nghiệm vi khuẩn. Phương pháp xét nghiộm cũng như đôi với các dịch khác:

- Về xét nghiệm tế bào: nên cho sẵn vào óng nghiệm 1/3 số lượng mật bằng dung dịch formol 10% rồi đun nóng lên. Formol và sức nóng phá hủy các men làm hại tế bào.

. Về xét nghiệm ký sinh trùng: nên làm thật sớm nhất là đối với amib. Nếu phải để chậm, nên cho formol vào ống nghiệm để bảo toàn chúng.

. Về xét nghiệm vi khuẩn: mật B bình thường vô khuẩn. Nên xét nghiệm ngay trên mật B tươi sau khi nhuộm Gram.

Kết quả:

Bình thường:

. Không có hoặc rất ít tê bào biểu mô

. 1 vài hồng cầu

. 1 - 2 bạch cầu

. ít chất nhầy.

Thay đổi bệnh lý:

a) Tế bào:

. Nhiều bạch cầu đa nhân và tế bào mỏ: n h ỉ ỉm khuẩn gây mù. viêm túi mật .

Nhiéu hòng cáu: ung thư hay sỏi mật ; cán phân biệt

VỚI thương tổn gây c h ả y 'má u do ố n g Ei n h o r n . .

. Nhiều tế bào hình khỏi của túi mật : viêm túi mật .

. Nhiều tế bào nội mô: thương tổn ống mật .

. Nhiểu chất nhầy: viêm.

. Sạn sỏi: bệnh có sỏi trong túi mật hoặc đường dẫn mật.

. Tinh thể cholesterin, leucin, calci bilirunat. Nếu thấy 3 loại này, chắc chắn 100% có sỏi mật; nếu chỉ thấy một loai thôi, chỉ chắc chắn 80% có sỏi mât thôi.

b) Vi khuẩn

. Trực khuẩn salmonella bệnh thương hàn.

. Trưc khuẩn E. coli

. Liên cầu khuẩn.

c) Kỷ sinh trù 1 1% và trứng

. Lamblia: thường ký sinh ở túi mật, tá tràng

. Amib: ký sinh ở gan, gây áp xe gan

. Clonorchis sinensis và các loại sán lá khác.

. Trứng giun đũa khi giun chui ông mật.