Cách lấy dịch vị đi xét nghiệm

1. Dụng cụ cần thiết

- Ống hút Einhorn: ống này bằng cao su, dài chừng 1 m, đường kính rộng 3 - 4 mm. Ở một đầu ống có lắp một bộ phận bằng kim khí, hình quả trám, có nhiều lỗ thung để dẫn nước ra vào. Ở trên thành ống, có ghi 3 vạch I, II, III: vạch I cách đầu ống (có lắp bộ phận kim khí trên) 40 cm; vạch II cách 56 cm và vạch III cách 70 cm. Ba vạch này có tác dụng chỉ cho ta biết đầu ống nuốt vào dạ dày đã tới vị trí nào: thường thì khi vạch I tới răng cửa thì đầu ống dã tới lỏ tâm vị; khi vạch II tới răng cửa thì đẩu ống đã tới lỗ mổn vị; khi vạch III tới răng cửa thì đầu ống dã tới tá tràng, ống Einhorn có thể dùng để hút nước ờ dạ dày và cả nữởc ở tá tràng.

- ống Faucher dừng để rửa dạ dày, có quả bóp dể hút.

2. Phần chỉ định

. Chít hẹp thực quàn

. Thưưng tổn cấp t ính thực quản

. Giãn tĩnh mạch thực quàn, phồng động mạ ch chủ

. Chảy máu dạ dày mới

. Thùng dạ dày hoặc nghi thủng

. Tăng huyết áp

. Bệnh tim mất bù

. Bệnh có rối loạn cầm máu và đông máu

. Động kinh

. Đang sốt

. Có thai trên 7 tháng.

3 . Phương pháp tiến hành

Có nhiểu cách lấỵ dịch vị:

- Lấy dịch vị khi đói.

- Lấy dịch vị sau khi đã rửa dạ dày

- Lấy dịch vị sau khi tiêm pentagastrin, histamin, insulin, uống cafein...

Dịch vị hút ra được thường có lẫn tạp chất như niêm dịch dạ dày, thực quản, nước bọt, đờm dãi, đôi khi có dịch tá tràng trào lẻn; càng nhiều tạp chất thì độ toan lại càng thay đổi. Việc bài tiết dịch vị còn chịu ảnh hường của rất nhiểu yếu tố như trạng thái tinh thần, ruợu, thuốc lá, một só hormon (tuyến thượng thận, tuyến yên...), một số vitamin (A, D...). Muốn lấy được dịch vị tương dối nguyên chất, cán nhắc bệnh nhân không nuốt dờm dãi, tránh không cbo ổng hút vào sâu quá hoặc kích thĩch mạnh qu& lầm cho dịch tá

tràng trào iên, tránh những yếu tố làm ảnh hường đến việc bài tiết dịch vị.

a) Láy dịch vị khi đói:

Mục đích: kiểm tra dịch vị khi đói và lưu lượng acid cơ bản (BAO, basal acid output hoặc DAB, debit acide basal).

- Bệnh nhân nhịn đói từ 12 giờ (sáng dậy nhịn đói).

- Đưa ống Einhorn tiệt khuẩn vào trong dạ dày

- Lấy bơm tiêm 20 ml vô khuẩn lắp vào ống hút để hút dịch vị ra. Hút hết dịch vị, ghi sô lượng.

- Trong 1 giờ liền, cứ 15 phút 1 lần lại hút hết dịch vị ra, ghi số lượng, do độ acid, tính lưu lượng acid cơ bản.

b) Lấy dịch vị sau khi đã rửa dạ dày:

Mục đích: làm tế bào chẩn đoán ờ dạ dày.

- Dùng Ống Faucher đã tiệt khuẩn để rửa dạ dày như thường lệ. Nhớ rửa thật sạch.

- Sau đó, bơm vào dạ dày 200 - 500 ml nước muối sinh lý.

- Lấy tay xoa bóp mạnh vùng thượng vị độ vài phút.

- Sau đó hút nước ra, đựng vào một bình thủy tinh sạch và để lắng trong 1 giờ. Tiếp, chiết nước ờ trên, lấy phần căn dưới, quay ly tâm, rồi lại chiết lấy cặn, rồi mới làm phiến đổ, nhuộm như thường lệ.

c) Lấy dịch vị sau khi tiêm pentagastrin:

Mục đích: kiểm tra đáp ứng tiết dịch vị của các tế bào thành qua lưu lượng acid tối đa (MAO, maximal acid output) của dạ dày khi kích thích bằng pentagastrin.

- Sau khi lấy dịch vị cơ bản, tiêm bắp thịt pentagastr in (Peptavlon) liều 6 Jig/kg.

- Trong 1 giờ, cứ 15 phút 1 lần lại lấy dịch vị. ghi sô lượng và đo độ acid.

d) Lấy dịch vị sau khi tiềm histamin:

Mục đích: cũng như thăm dò với pentagastrin.

- Bệnh nhân buổi sáng nhịn đói, nuốt ông Einhorn.

- Hút hết chất dịch ờ dạ dày ra.

- Ống Einhorn có thể kích thích dạ dày tiết dịch vị thêm, nên 15 phút sau lại hút dịch vị lẩn nữa cho hết hẳn.

- Liền sau dó tiêm dưới da 1 ml histamin dung dịch 1/1000. Bộnh nhân có thể thấy một vài triộu chứng khó chịu: người bừng nóng, nhức đẩu, chống mặt...

- Sau khi tiêm, cứ 15 phút lại hút dịch vị một lẩn. Làm trong khoảng 1 , 5 - 2 giờ, mỗi lần hút chất dịch, nhớ hút hết và để vào một ống riêng có đánh số trước và ghi giờ hút, sỏ' lượng hút được. Nên chuẩn bị trước một số ống (độ 6 -8 ống).

- Sau cùng, ghi tổng số chất dịch hút được và gửi di xét nghiệm để định lượng HC1 và pepsin trong mỗi ống nghiệm.

Phản chỉ định: khi bệnh nhân có những biểu hiện vé dị ứng.

đ) Lấy dịch vi sau khi tiêm insulin:

Mục đích: insulin sẽ làm cho glucose trong máu hạ gây kích thích đối với trung tâm phế vị chỉ huy việc bài (iết dịch vị. Vì vậy, còn áp dụng xét nghiệm này để kiém tra chức năng dây thần kinh phế vị còn tốt khổng; nghiệm pháp còn được dùng sau phẫu thuật cắt dáy phố vị chọn lọc.

- Bệnh nhân buổi sáng nhịn đói, cho nuốt tfng Eỉnhorn

- Hút hết dịch ở dạ dày ra.

- Tiêm vào tĩnh mạch 16 đơn vị insulin (trẻ em và người gày quá: dùng 12 đơn vị).

- Sau đó, cứ 10 hay 20 phút, liên tục dịch vị vào những ống riêng biột. Làm trong ít nhất 2 giờ liền. Đánh số, ghi lượng hút được rổi gửi đi xét nghiêm như với histamin.

e) Lấy dịch vi sau khi cho uống dung dịch cafein:

Mục đích: cũng như khi tiêm histamin; ngoài ra còn để kiểm tra chức năng vận động của dạ dày.

- Bộnh nhân buổi sáng nhịn đói, nuốt ống Einhorn

- Dùng bơm tiêm hút hết dịch ờ dạ dày, cho vào lọ A.

- 15 phút sau, lại hút lần nữa lấy hết chất dịch còn trong dạ dày cho vào lọ B, chất dịch này là dịch vị tiết ra dưới sự kích thích của ống cao su đối với niêm mạc dạ dày.

- Sau đó, bơm theo ống cao su dung dịch cafein 0,20 g hòa trong 300 ml nước, có pha thêm 2 giọt xanh methylen 1% để làm cho dung dịch có màu xanh nhạt, dễ dàng cho việc theo dõi tốc độ thoát của dung dịch khỏi dạ dày.

- Sau khi bơm dung dịch cafein vào, cứ 15 phút hút 10 ml chất dịch trong dạ dày, cho vào 6 lọ đánh sô từ 1 đến

6. Tới lọ thứ 6 thì hút ra tất cả chất dịch còn lai.  

Đối với mỗi lọ, kiểm tra màu sắc, độ trong, theo dõi tốc độ thoát của dung dịch màu xanh khỏi dạ dày, và gửi di xét nghiệm như với histamin. Riêng đối với lọ A, B và số 6, tính thể tích dể đánh giá có hiện tượng nước dư trong dạ dày không và dạ dày tiết ra nhiều hay ít dịch vị. Có tác giả chủ trương hút dịch vị sau khi bơm cafein, cứ 10 phút lấy 1 lần 10 ml, cho đến khi dịch vị không còn màu xanh, sau dó lại lấy thêm 3 lần nữa.

Ghi chú:

Ngoài những chất để kích thích trên dây. người ta còn dùng:

. Rượu (Carnot và Ehrmann): cho uống 300 ml rượu 5% có thê thêm 30 ml rượu 1/3 và 0,15 g natri salicylat.

. Albumin nguyên c h ấ t (Loeper)

. Pepton salicylic (Delort và Verpy).

Gần đây, người ta chú ý đến những phương pháp thảm dò dich vi không dùng ông thôntỊ; những phương pháp này thuộc về 3 loại:

. Dùng chất màu

. Dùng các chất trao đổi ion

. Dùng các chất phóng xạ.

Trong loại thứ nhất, người ta cho bệnh nhân nuốt một nang nhựa trong có xanh methylen, buộc bằng chì catgut; vào dạ dày, acid chlorhydric tự do sẽ tiêu chỉ catgut làm cho xanh methylen thoát ra và được hấp thụ vào trong cơ thể sau đó bài tiết qua nước tiểu ra ngoài; có tác giả lựa chọn dùng một số chất màu đặc biệt chỉ hòa tan trong dịch vị, độ hòa tan tỷ lệ thuận với dộ acid, sau một thời gian nhất định, lấy nước tiểu kiểm tra chất màu bài tiết và tính ra độ acid của dịch vị. 

Trong loại thứ hai, người ta hay dùng quinin gắn với amberlit (Segal H.L, Miller L.L, Morton cho bệnh nhân uống; dưới ảnh hường của dịch vị, amberlit tách ra dần, người ta định lượng quinin trong nước tiểu; một số tác giả dùng acid para-amino-salicylic (Pelican V., Placer z. ) hoặc azur A (Segal HL, Miller L.L, Plumb E.) gắn vào amberiil.

Trong loại thứ ba, ngườị^ta dùng Ca45: Ca45CO, trong dịch vị, dưới ảnh hưởng cốa HC1, chuyến thành Ca4ỉCl2, cả các phương pháp này có ưu điểm là đơn giản, không phiền phức như phương pháp dùng ống thông, dùng cho trẻ em lại càng thuận tiện. Tuy nhiên, giá trị rất hạn chế, thường chi đánh giá được có acid chlorhydric tự do hay không, trong trường hợp vô toan lại khó nhận định vì suy gan, tắc môn vị, rối loạn bài tiết... đều có thể làm nhầm lẫn kết quả. Trong thực tế, hay dùng để định hướng cho lâm sàng và đối với các trẻ em.